به گزارش گروه صادرات به عراق، بیشترین تراز منفی تجاری نیز در ماه آبان رقم خورده است. کسری تجاری در این ماه به ۲میلیارد و ۱۲۹میلیون دلار رسیده است. همچنین مقایسه ارزش صادرات و واردات در این یازده ماه حکایت از آن دارد که بیشترین صادرات در خردادماه انجام شده و کمترین ارزش صدور کالا مربوط به تیرماه است. در بخش واردات هم فروردین‌ماه کمترین ارزش برای واردات ثبت شده و بیشترین ورود کالا در ماه آذر رقم خورده است.
تجارت زیر سایه تحریم‌های داخلی
تجارت در ایران از سال ۹۷ با مشکلات زیادی روبه‌رو شد. صادرکنندگان اظهار می‌کردند که فرصت جهش نرخ ارز که می‌توانست موجب رونق صادرات باشد از سوی سیاستگذار پولی از بین رفته است. شاید بتوان گفت مهم‌ترین موضوعی که این قشر از فعالان اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار داده، پیمان‌سپاری ارزی است که با توجه به ملزم کردن صادرکنندگان به بازگشت ارز صادراتی با روش‌های محدود، بسیاری از فعالان اقتصادی این حوزه را نسبت به ادامه فعالیت خود ناامید کرده است. به‌دفعات از تریبون‌های مختلف شنیده شده که صادرکنندگان خوشنام و قدیمی از میدان تجارت عقب‌نشینی کرده‌اند و پای تاجرنماها به تجارت باز شده است.
بخشنامه‌های مختلف و گهگاه ضد و نقیض بر این امر دامن زده و ارز چندنرخی نیز موجب شده تجارت به محاق برود. با توجه به لیست محدود کالاهایی که اجازه واردات دارند، این بار از تجارت خارجی نیز همچنان درگیر دستورالعمل‌های یک‌شبه و بدون مشورت با فعالان اقتصادی است؛ حال آنکه هرگونه تصمیم نادرست در واردات که اغلب شامل مواد اولیه تولید، واسطه‌ای، سرمایه‌ای و کالاهای اساسی است، می‌تواند تولید و بازار داخل را با مشکل مواجه کند.
اخیرا گزارشی از تعداد بخشنامه‌های صادره در حوزه تجارت خارجی منتشر شده که نشان می‌دهد از سال ۹۵ تا یازده ماه ۱۴۰۲ معادل ۲۱۹۶ بخشنامه برای تجارت صادر شده که این خود یکی از بزرگ‌ترین موانع فعالیت‌های تجاری است.
در یازده ماه امسال ۱۱۹ مورد بخشنامه در حوزه تجارت خارجی صادر شده است که از سال ۹۵ تا امسال کمترین تعداد است. بیشترین بخشنامه در سال ۹۷ صادر شده که تعداد آن به ۴۹۳ مورد می‌رسد. از این تعداد، ۱۵۳ بخشنامه در حوزه صادرات، ۲۳۴ بخشنامه در حوزه واردات و ۱۰۶ بخشنامه برای تجارت خارجی ابلاغ شده است. به طور کلی می‌توان گفت فعالان اقتصادی این بخشنامه‌ها را به مثابه تحریم‌های داخلی عنوان می‌کنند که از تبعات آن کاهش صادرات و خروج فعالان اقتصادی و تقسیم رانت ارزی برای واردات است. رئیس سازمان توسعه تجارت نیز در ماه گذشته با اشاره به تراز منفی تجاری، آن را ناشی از کم‌اظهاری در صادرات و بیش‌اظهاری در واردات دانست؛ موضوعی که تا پیش از سال ۹۷ روندی عکس داشت. در آن دوره به دلیل مشوق‌های صادراتی در صادرات بیش‌اظهاری می‌شد، اما در واردات کم‌اظهاری می‌شد به دلیل آنکه کالاها با قیمت ارزان‌تری به داخل کشور بیایند. حال با توجه به پیمان‌سپاری ارزی، صادرکننده تمایل دارد ارزش کالاهای صادراتی خود را کمتر اظهار کند و واردکننده نیز برای دریافت بیشتر ارز ترجیحی تمایل به بیش‌اظهاری دارد. هرچند این دلیل کافی برای کاهش صادرات و افزایش واردات نیست اما نشان می‌دهد سیاست‌های ارزی کشور تا چه اندازه توانسته تجارت را تحت تاثیر قرار دهد.
نمای صادرات در یازده ماه
صادرکنندگان سال ۱۴۰۲ را با فروش ۳میلیارد و ۸۱۳میلیون دلار کالای ایرانی در بازارهای هدف آغاز کردند. در ماه دوم سال، یعنی اردیبهشت، اندکی به این رقم اضافه شد و صدور کالا ارزشی معادل ۳میلیارد و ۹۰۰میلیون دلار را ثبت کرد که نسبت به فروردین‌ماه افزایش ۲.۲۸درصدی داشت. ارزش صادرات خردادماه با افزایش ۲۳.۸۷درصدی نسبت به ماه قبل، به ۴میلیارد و ۸۳۱میلیون دلار رسید. اما در تیرماه این روند کاهشی شد و صدور کالا ۲۵.۷۹درصد نسبت به خرداد افت کرد. ارزش صادرات در این ماه ۳میلیارد و ۵۸۵میلیون دلار ثبت شد، اما در ماه بعد یعنی مردادماه صادرات با رشد ۵.۶۳درصدی نسبت به ماه قبل، توانست رقم ۳میلیارد و ۷۸۷میلیون دلاری را تجربه کند. افزایش صادرات در ماه بعد هم ادامه یافت و با رشد ۱۱.۰۹درصدی نسبت به مرداد، به ۴میلیارد و ۲۰۷میلیون دلار رسید. در مهرماه صادرکنندگان توانستند ۴میلیارد و ۲۴۱میلیون دلار کالا به بازارهای هدف صادر کنند که نسبت به ماه قبل رشد اندک ۰.۸درصدی داشت، اما در آبان این روند مجددا نزولی شد و با کاهش ۸.۵۸درصدی، به ۳میلیارد و ۸۷۷میلیون دلار رسید.
در آذرماه رشد ۸درصدی صدور کالا نسبت به ماه قبل، مانع از تداوم کاهش صادرات شد و ارزش صدور کالاهای ایرانی در این ماه به ۴میلیارد و ۱۹۱میلیون دلار رسید. اما این افزایش نتوانست در ماه بعد ادامه یابد، به گونهای که در دی‌ماه ۴میلیارد و ۳۸میلیون دلار کالا به بازارهای هدف صادر شد که نسبت به ماه گذشته افت ۳.۶۵درصدی داشته است. اما در بهمن‌ماه شاهد رشد صدور کالا بودیم. در ماه یازدهم سال صدور کالای ایرانی با رشد ۹.۴۱درصدی، به ۴میلیارد و ۴۱۸میلیون دلار رسید.
نمای واردات کالا در یازده ماه
واردکنندگان در سال جاری کار خود را با واردات ۳میلیارد و ۸۶میلیون دلار آغاز کردند. اما این کمترین میزان واردات تا ماه یازدهم امسال است و بعید به نظر می‌رسد که در ماه دوازدهم ارزش واردات کمتر از این میزان شود. در اردیبهشت‌ماه واردات کالا با رشد ۶۸.۷۹درصدی نسبت به فروردین، به ۵میلیارد و ۲۰۹میلیون دلار رسید.
در خرداد نیز روند افزایشی ادامه یافت و واردات با رشد ۱۱.۵۵درصدی، ارزشی معادل ۵میلیارد و ۸۱۱میلیون دلار را به ثبت رساند. کارنامه واردات در تیرماه از توقف افزایش واردات خبر می‌دهد. در این ماه ورود کالا با افت ۵.۱۶درصدی نسبت به ماه قبل مواجه و ۵میلیارد و ۵۱۱ میلیون دلار کالا به ایران وارد شد. واردات در ماه پنجم سال، یعنی مردادماه، نیز نسبت به ماه قبل افت ۴.۵۳درصدی را تجربه کرد و به ۵میلیارد و ۲۶۱میلیون دلار رسید. اما در شهریور این روند متوقف شد و شاهد رشد ۶.۰۲درصدی واردات کالا نسبت به ماه قبل بودیم. در این ماه ارزش کالاهای وارداتی به کشور ۵میلیارد و ۵۷۸میلیون دلار بود که ماه بعد، یعنی مهرماه، نیز با افزایش ۲درصدی، به ۵میلیارد و ۶۹۰میلیون دلار رسید.
آبان نیز شاهد تداوم سیر صعودی واردات بودیم، به گونهای که ارزش کالاهای وارداتی با رشد ۵.۵۵درصدی نسبت به مهرماه، ۶میلیارد و ۶میلیون دلار راثبت کرد. در آذرماه این رشد ۲.۵۴درصدی رقم خورد و ۶میلیارد و ۱۵۹میلیون دلار واردات انجام شد. اما در دی‌ماه رشد ورود کالا متوقف شد و شاهد کاهش ۲.۵۶درصدی واردات بودیم. ارزش کالاهای واردشده در این ماه ۶میلیارد و یک‌میلیون دلار ثبت شد. در بهمن‌ماه نسبت به ماه قبل کاهش ۷.۹۹درصدی در واردات کالا ثبت شد و ارزش کالاهای واردشده ۵میلیارد و ۵۲۱میلیون دلار بود.
فروردین؛ تنها ماه سبقت صادرات از واردات
معمولا نخستین ماه در هر سال به دلیل تعطیلات نوروزی، صادرات و واردات ارقامی متفاوت از سایر ماه‌های سال را ثبت می‌کنند. در سال ۱۴۰۲، در فروردین‌ماه تراز تجاری ایران مثبت شد و رقم ۷۲۷میلیون دلار را به ثبت رساند. اما مثبت بودن تراز تجاری نتوانست حتی یک ماه بعد تداوم داشته باشد و مابقی ماه‌های سال شاهد کسری تجاری بودیم.
در اردیبهشت‌ماه کسری تجاری به یکمیلیارد و ۳۰۹میلیون دلار رسید. در خرداد اما فاصله صادرات و واردات کاهشی شد و تراز تجاری منفی ۹۸۰میلیون دلار ثبت شد. اما مجددا در تیرماه شاهد منفی‌تر شدن تراز تجاری بودیم. در این ماه واردات یکمیلیارد و ۹۲۶میلیون دلار از صادرات بیشتر بود.
مردادماه مجددا فاصله صادرات و واردات اندکی تغییر کرد اما تراز منفی همچنان تداوم یافت. کسری تجاری این ماه یکمیلیارد و ۴۷۴میلیون دلار ثبت شد.
روند کاهشی کسری تجاری در شهریور نیز ادامه یافت و تراز منفی یکمیلیارد و ۳۷۱میلیون دلار در ماه آخر تابستان رقم خورد. اما تجارت پاییز با افزایش فاصله صادرات و واردات همراه شد، به گونهای که مهرماه تراز منفی یکمیلیارد و ۴۴۹میلیون دلار را شاهد بودیم. اما بیشترین کسری تجاری در آبان‌ماه تجربه شد. در این ماه کسری تجاری به ۲میلیارد و ۱۲۹میلیون دلار رسید تا رکورد ۱۱ ماه سال جاری را در کسری تجاری در اختیار بگیرد.
در آذرماه با کاهش تراز منفی روبه‌رو بودیم و یکمیلیارد و ۹۶۸میلیون دلار کسری تجاری ثبت شد. در دی‌ماه نیز تراز منفی نزدیک به آذرماه بود و شاهد کسری یکمیلیارد و ۹۶۳میلیون دلار بودیم. در بهمن‌ماه اما فاصله واردات و صادرات نسبت به هفت ماه گذشته نزدیک‌تر شد، بااین‌حال تراز همچنان منفی ماند. کسری تجاری در این ماه به یکمیلیارد و ۱۰۳میلیون دلار رسید.
هر تن کالای وارداتی و صادراتی چند؟
در ترکیب کالاهای صادراتی ایران سهم کالاهای خام و نیمه‌خام بسیار زیاد است. این موضوع را می‌توان در میانگین ارزش هر تن کالای صادراتی نسبت به هر تن کالای وارداتی مشاهده کرد. هر تن کالای صادراتی در سال جاری در محدوده ۳۰۰ تا ۴۰۰دلار ارزش داشته در صورتی که در کالاهای وارداتی این رقم بین هزار و پانصد تا دو هزار دلار ثبت شده است.
